به گزارش خبرگزاری سلامت -طبنا گیلان : پژوهش تازهای نشان میدهد برخلاف باورهای گذشته، مغز انسان پس از قطع عضو توانایی چندانی برای بازسیمکشی و سازماندهی دوباره ندارد. این یافته میتواند نگاه جدیدی به پدیده درد فانتوم یا درد خیالی ارائه دهد؛ دردی واقعی که فرد آن را در عضوی احساس میکند که دیگر وجود ندارد.
قشر حسیتنی مغز مسئول پردازش اطلاعات حسی از بخشهای مختلف بدن است. پیشتر تصور میشد که این قشر پس از قطع عضو با بازسازماندهی خود، وظایف مربوط به اندام ازدسترفته را به بخش دیگری منتقل میکند. این نظریه بر اساس مطالعاتی روی حیوانات شکل گرفته بود که نشان میداد نورونهای مرتبط با دست، پس از آسیب عصبی به تحریک صورت واکنش نشان میدهند.
اما پژوهش جدید به سرپرستی تَمار مَکین از دانشگاه کمبریج، با اسکن مغز افراد پیش و پس از قطع عضو نشان داد که فعالیت مغزی هیچ تغییر معناداری نداشته است. در این مطالعه، مغز سه فرد پیش از قطع عضو و سپس سه و شش ماه پس از آن با MRI بررسی شد. حتی زمانی که شرکتکنندگان تلاش میکردند انگشتان قطعشده خود را حرکت دهند، الگوهای فعالیت مغزی مشابه قبل باقی ماند. پیگیریهای طولانیتر تا ۱۸ ماه و حتی پنج سال پس از جراحی نیز همین نتایج را تأیید کرد.
برای اطمینان از یافتهها، محققان مدلی مبتنی بر هوش مصنوعی را آموزش دادند تا از روی الگوهای اسکن قبل از قطع عضو، حرکت انگشتان را تشخیص دهد. این مدل پس از قطع عضو نیز قادر بود از روی تلاش ذهنی افراد برای حرکت دادن انگشتان، تشخیص صحیح بدهد؛ موضوعی که نشان میدهد نقشه مغزی اندام از دسترفته همچنان حفظ میشود. آزمایش مشابهی روی ۲۶ فرد که بهطور میانگین ۲۳ سال قبل دچار قطع عضو شده بودند نیز همین نتیجه را به دست داد.
جان کراکاور، عصبشناس دانشگاه جانز هاپکینز، در تفسیر این یافتهها میگوید: «این مطالعه به روشنی نشان میدهد که مغز نمیتواند بهسادگی وظایف بخشهای خود را جابهجا کند. فرضیه انعطافپذیری سریع قشر مغز اشتباه بوده است.»
به باور پژوهشگران، این کشف میتواند مسیر درمان درد اندام خیالی را تغییر دهد. بسیاری از روشهای کنونی مانند واقعیت مجازی بر اساس فرضیه بازسازماندهی مغز طراحی شدهاند، اما نتایج آنها اغلب متناقض بوده و گاه اثر درمانی به دلیل دارونما تفسیر شده است. در مقابل، متخصصان پیشنهاد میکنند هنگام جراحی قطع عضو، اعصاب بریدهشده به بافتهای تازه پیوند زده شوند تا از رشد غیرطبیعی و ایجاد درد مزمن پیشگیری شود.
این نتایج نشان میدهد که برخلاف باور عمومی، مغز پس از قطع عضو نقشه اندام ازدسترفته را همچنان حفظ میکند و همین امر میتواند توضیحی علمی برای بروز درد فانتوم و نقطهای تازه برای بازنگری در درمان این عارضه باشد.