به گزارش خبرگزاری سلامت _ طبنا گیلان : اعتیاد، پدیدهای پیچیده و چندبعدی است که تحت تأثیر ترکیبی از عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شکل میگیرد. ویژگیهای شخصیتی مانند تکانشگری، هیجانطلبی، کمتحملی نسبت به ناکامی و ضعف در کنترل هیجانات، احتمال گرایش فرد به مصرف مواد را افزایش میدهد. آغاز زودهنگام مصرف سیگار، الکل یا مواد مخدر در نوجوانی، یکی از شاخصهای مهم پیشبینیکننده اعتیاد در بزرگسالی محسوب میشود. بسیاری از متخصصان معتقدند که آموزش مهارتهای کنترل هیجانات و مدیریت استرس میتواند این خطر را کاهش دهد.
خانواده نقش کلیدی در شکلگیری رفتارهای فرد و پیشگیری از اعتیاد دارد. روابط پرتنش، نبود نظارت والدین، تجربه خشونت یا بیتوجهی، کودک را نسبت به گرایش به مواد آسیبپذیر میکند. در مقابل، حمایت عاطفی، ارتباط صادقانه، حضور والدین به عنوان الگو و ایجاد محیط امن و قابل اعتماد، میتواند مانع گرایش نوجوانان به مواد شود.
محیط اجتماعی و همسالان نیز تأثیر چشمگیری بر گرایش به اعتیاد دارند. زندگی در مناطقی با دسترسی آسان به مواد، حضور در گروههایی که مصرف مواد را عادی میدانند، و نبود فرصتهای فرهنگی، تفریحی و ورزشی سالم، میتواند زمینهساز گرایش به اعتیاد باشد. فشار گروه همسالان یکی از قویترین عوامل اجتماعی است که افراد را به رفتارهای پرخطر سوق میدهد، بهویژه در سنین نوجوانی و جوانی که نیاز به پذیرش اجتماعی بالاست.
عوامل اقتصادی و فرهنگی نیز نمیتوانند نادیده گرفته شوند. فقر، بیکاری، نبود فرصتهای شغلی و احساس بیعدالتی اجتماعی، میتواند موجب افزایش آسیبپذیری فرد شود. پژوهشها نشان میدهند که ایجاد فرصتهای شغلی، تقویت امید اجتماعی و برنامههای آموزشی میتواند افراد را از مسیر اعتیاد دور نگه دارد.
در مقابل عوامل خطر، عوامل محافظتکننده نقش تعیینکنندهای در پیشگیری از اعتیاد دارند. عزت نفس بالا، مهارتهای تصمیمگیری و حل مسئله، توانایی مدیریت استرس و کنترل هیجانات، و ایجاد محیط خانوادگی و اجتماعی امن، از مهمترین ابزارهای محافظتی محسوب میشوند. مشارکت در فعالیتهای فرهنگی، ورزشی و داوطلبانه، ایجاد شبکههای حمایتی و آموزشهای عمومی نیز به کاهش گرایش به مصرف مواد کمک میکنند. کارشناسان معتقدند ترکیب مداخلات فردی، خانوادگی و اجتماعی میتواند شبکهای مؤثر از حمایت ایجاد کند که نه تنها از بروز اعتیاد جلوگیری میکند، بلکه افراد در معرض خطر را نیز حمایت مینماید.