عبدالجبار کاکایی و اسماعیل امینی در نشست معرفی و بررسی کتاب «سرباز نامه(منظومه‌ای برای شهید قاسم سلیمانی)» سروده افشین اعلاء، ضمن نقد و تحلیل این اثر، بر لزوم نگاهی خلاقانه و همه‌جانبه در پرداختِ ادبی به شخصیت سردار سلیمانی تأکید کردند.
به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری سلامت به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست معرفی و بررسی کتاب «سرباز نامه(منظومه‌ای برای شهید قاسم سلیمانی)» سروده افشین اعلاء، عصر روز چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت‌ماه با حضور عبدالجبار کاکایی و اسماعیل امینی از شاعران و منتقدان این حوزه در غرفه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
روایت پایداری و ایستادگی سردار سلیمانی در آثار فرهنگی مظلوم مانده است
اسماعیل امینی در ابتدای این نشست با اشاره به اهمیت منظومه‌سازی بیان داشت: منظومه ساختن و شعر نوشتن نه‌تنها برای جامعه که برای نهادهای رسمی نیز اولویت دارد. این اولویت‌ها از آنجا که گاهاً جنبه‌هایی ادبیاتی، اجتماعی و حتی جامعه‌شناسانه دارند متأسفانه تحت تأثیر عوامل رسانه‌ای قرار می‌گیرند.
وی در ادامه افزود: برخی فکر می‌کنند وقتی که از شعر سفارشی صحبت می‌کنیم از یک اثر هنری ضعیف سخن می‌گوییم در حالیکه بسیاری از شاهکارهای حوزه ادبیات در جهان مبتنی بر سفارش بوده‌اند. به عنوان مثال «خمسه» نظامی نیز بر اساس سفارش بوده و در غیر اینصورت به وجود نمی‌آمده؛ چنانکه در ابتدای آن نیز قید شده که به سفارش چه کسی نگاشته شده است. اساساً سفارش فی‌نفسه اشکالی ندارد اما ایراد آنجا رخ‌نمایی می‌کند که محتوا و سفارش‌دهنده آنقدر درگیر برخی از ملاحظات هستند که عملاً مجالی برای خلاقیت خالق باقی نمی‌گذارد.
این پژوهشگر ادبی با اشاره به ریشه‌های بنیادین اهمیت سردار سلیمانی به عنوان شخصیت محوری این مجموعه شعر، عنوان کرد: همه ما از اتفاقاتی که در منطقه افتاده آگاه هستیم. حکومتی اقتدارگرا خود را سردمدار مبارزه با تروریسم در جهان معرفی می‌کند و در کسوت ابرقدرتی مسلط خود را متولی آزادی، دموکراسی و حقوق بشر در تمام جهان می‌داند. آنها در کنار تمام این مدعیات بساطی به نام داعش را نیز راه‌اندازی می‌کنند و منطقه را به تلاطم می‌کشند. گفتمان سردار قاسم سلیمانی به مثابه ایستادگی در مقابل این هژمونی است.
وی اضافه کرد: از یک سو آمریکا ایستاده که پس از ترور سردار سلیمانی هیچ ابایی از بر عهده گرفتن و بیان آن ندارد و در سویی دیگر اپوزیسیونی که همسو با آنها به این موضوع واکنش همدلانه نشان می‌دهند. برخلاف نمونه‌های مشابه‌ای نظیر آنچه در ماجرای کشیدن کاریکاتورهای هتاکانه رسول اکرم(ص) رخ می‌دهد و همه اقشار مردم و حتی روشنفکران بر علیه آن موضع‌گیری می‌کنند، این بار متأسفانه شاهد حمله برخی از افرادی هستیم که حقیقت پیام پیامردی و ایستادگی سردار سلیمانی را درک نکرده‌اند؛ چنانکه در ماجرای سفر اخیر پرویز پرستویی به ایالات متحده آمریکا نیز دیدیم که چگونه او را به خاطر علاقه به سردار سلیمانی مورد شماتت و پرسش قرار دادند.
امینی در ادامه تصریح کرد: من به عنوان یک مدرس، وقتی بخواهم اطلاعاتی از سیره و زندگی سردار شهید قاسم سلیمانی به یکی از شاگردان بین‌المللی‌ام بدهم چه باید بکنم؟ در داخل به دلیل اشراف همگانی به موضوع با نوعی فقدان منابع مکفی برای غیرایرانیان مواجه‌ایم؛ درحالیکه در خارج از کشور، شبکه‌های مغرض ماهواره‌ای با تهیه چند نماهنگ و ویدئوی ۴ الی ۵ دقیقه‌ای در حال فریفتن نسل جدید با استفاده از شعارهایی توخالی و اطلاعاتی نادرست هستند.
این شاعر و نویسنده با اشاره به مراسم بزرگداشتی که دو سال پیش از شهادت سردار سلیمانی برای او ترتیب داده شده بود، یادآور شد: نخستین واکنش ایشان پس از مطلع شدن از این مراسم «عدم پذیرش» برای حضور در آن بود. ایشان گفته بودند: «این همه سردار بزرگ سپاه؛ چرا من؟ مگر من کی هستــم؟» این سردار سلیمانی است؛ شما ظرفیتی که در جریان مراسم تشییع گسترده ایشان در سرتاسر کشور ایجاد شد را ببینید. نباید این ظرفیت از دست رفته و این سرمایه هدر رود و تبدیل به چیزی شود که متأسفانه گاهی با آن مواجه می‌شویم.
این منتقد ادبی با اشاره به کتاب «سرباز نامه» بیان داشت: نخستین مواجهه با کتاب و مشاهده جنس مرغوب کاغذ آن این گمان را به ذهن متبادر می‌سازد که با مجمو. عه‌ای متمول رو به‌رو هستیم. با اینکه شاعر شعرهای خوبی سروده و زحمت فراوانی نیز در کارش کشیده اما این شکل از ارائه به کارکرد نهایی آن ضربه می‌زند.
وی همچنین اضافه کرد: هر مولف پس از آفرینش هر اثر ادبی، مخاطبی مفروض نیز برای آن می‌آفریند. در این مجموعه؛ زبان شعر، زبانی سنتی است و مخاطبانش، مخاطبانی حرفه‌ای اما تصویرگری‌های آن با نوعی بی‌سلیقگی طراحی شده‌اند.
امینی با اشاره به کارکرد نشانه‌ها در تفسیر متن خاطرنشان کرد: موضوع صرفاً خوانش شعر نیست و مخاطب تفسیر و تحلیل‌هایش را بر اساس نظام نشانه‌ها انجام می‌دهد. در شرایطی که همه مردم و فرزندان ما در معرض حرفه‌ای‌ترین تبلیغات‌اند و متخصصان جنگ روانی درصدد تمسخر و تحت تأثیر قراردادن زبان و فرهنگ ما هستند، می‌بایست در حوزه‌های فرهنگی از قبیل شعر، موسیقی، طراحی کتاب‌های درسی و ... از شیوه‌های صحیح استفاده کنیم. نباید حاصل کارهایمان را به گزارشی برای ارائه به بالادستی‌ها تقلیل دهیم؛ این روال نه‌تنها قابلیت‌های هنرمند را تحت‌تأثیر خودش قرار می‌دهد که شیوه‌ای صحیح در روند خلق و تهیه آثار هنری نیز نخواهد بود.
شعر افشین اعلاء همیشه به پدیده‌ها و رویدادهای روز واکنش نشان می‌دهد
عبدالجبار کاکایی شاعر، ترانه‌سرا و دیگر منتقد این نشست، ضمن بیان اینکه با نگاه اسماعیل امینی هم‌عقیده است، عنوان کرد: از یک سو کتاب را کامل خوانده‌ام و شاعر را نیز کاملاً می‌شناسم و در سوی دیگر به قدرت اعلاء در احضار کلمات و سخنوری‌اش نیز واقفم. او یکی از آن دسته شاعرانی است که به پدیده‌ها و رویدادهای روز واکنش نشان می‌دهد و کارهایش نیز اغلب دلنشین و اثرگذار می‌شوند.
وی در ادامه افزود: تعارضی که میان زبان کار و فرم آن وجود دارد در همان چند بند اول این منظومه خود را نشان می‌دهد، بطوریکه پس از خوانش آن متوجه می‌شویم که اثر برای نوجوانان نیست و فراتر از اذهان نوجوانانه و بیشتر مختص به گروه سنی بزرگسال است.
این شاعر به اشاره به محتوای اشعار افشین اعلاء در کتاب «سرباز نامه» گفت: با یک بار خواندن این منظومه از ابتدا تا انتها درمی‌یابیم که شاعر کودک و نوجوانِ ما که توانمندی‌ها و اثرهای بسیار ماندگار و مهمی در سرودن شعر برای این گروه سنی داشته، منظومه‌ای را در مورد شخصیت و واقعه‌ای به نظم آورده که گزارش‌های عینی آن موجود و در اختیار همگان است. گزارش‌های کلامی ساده هستند و هیچ اتفاقی پشت آنها نیست؛ مخاطبان امروزی بیشتر ترجیح می‌دهند این دست از روایت‌ها را در یک گزارش تلویزیونی تماشا کنند تا با خواندن از طریق یک شعر.
کاکایی در پایان ضمن تمجید از سلوک، اخلاق و دغدغه‌های اجتماعی و سیاسی اعلاء خاطرنشان کرد: وظیفه و نگاه شعر در روزگار کنونی تفاوت‌های فراوانی با گذشته پیدا کرده است. گزارشی از این دست، ساده‌ترین شیوه در منظوم کردن یک رویداد است. برداشت من از «سرباز نامه» منظوم کردن گزاره‌های خبری‌ای است که ما از این واقعه شنیده‌ایم؛ گزاره‌هایی از یک واقعه رئال(حقیقی) که فاقد برخی از پس‌زمینه‌های موثر است. به نظر من شاعر می‌توانست با بیان برخی از پیشینه‌های ملی این سرزمین، اثری فراتر از گزارش‌های خبری دراختیار مخاطب قرار بدهد.
گفتنی افشین اعلاء شاعر و سراینده کتاب «سرباز نامه» علی‌رغم هماهنگی‌های انجام شده موفق به حضور در این نشست نشد. بخش پایانی این نشست نیز که با استقبال علاقه‌مندان و شماری از بازدیدکنندگان از سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مواجه شده بود به گفتگو و پرسش و پاسخ با منتقدان و کارشناسان این برنامه در خصوص این اثر اختصاص یافت.
لازم به یادآوری است که این نشست یکی از برنامه‌های جنبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است که همه‌روز با حضور اهالی قلم برگزار می‌شود و در آن فرصت معرفی جدیدترین آثار حوزه نشر و خوانش بخشی از آنها با حضور صاحبان اثر، کارشناسان و منتقدین برای علاقه‌مندان فراهم است.
نظر شما