اهمیت انتخابات و ائتلاف سیاسی در نظام سلامت

به گزارش گروه بهداشت و درمان خبرگزاری سلامت(طبنا) به نقل از خبرگزاری فارس، دکتر ابراهیم نوری گوشکی، متخصص پزشکی خانواده، در خصوص اهمیت انتخابات و ائتلاف سیاسی در نظام سلامت ذکر نمود:نظام سلامت با مشکلات متعددی مواجه است و کشور ایران همانند سایر کشور ها نیز از این موضوع مستثنی نیست. از ابتدای سال ٢٠٢١، پاندمی کرونا(کووید 19) همزمان با برگزاری مناسبت­ های سال جدید میلادی در کشورهای مختلف جهان بر مشکلات نظام سلامت اثرگذار بوده است. بخشی از مشکلات نظام سلامت در دوران کرونا مرتبط با عوامل درون نظام سلامت کشور و بخشی با عوامل بیرون نظام سلامت در ارتباط بود. اهم مشکلات درون نظام سلامت شامل کمبود نیروی انسانی مورد نیاز، کمبود تجهیزات به ویژه تجهیزات سرمایه ای، ضعف در ارتباطات و تعامل بین کادر بهداشتی درمانی و مردم، ازدحام جمعیت جهت دریافت خدمات و عدم پاسخگویی به موقع مناسب از نظام سلامت، کاهش اعتماد مردم به مراکز دولتی، عدم توجه به ظرفیت های درآمد زا نظام سلامت از جمله گردشگری سلامت، بهره برداری ضعیف از توان خیرین سلامت، مدیریت ضعیف طرح های ملی ازجمله پزشک خانواده در شهر و روستا، ترددهای مرزی و... بود. عوامل بیرون نظام سلامت کشور نیز شامل موضوعات اقتصادی که در سال­ های اخیر کشور ایران را تحت تأثیر تحریم­ های ظالمانه قرار داده ­است و فشارهای اقتصادی بر زندگی مردم و معیشت  آنها را بوجود آورده است، عوامل فرهنگی، پراکندگی جمعیت در مناطق کم برخوردار، مشکلات بیمه های پایه و تکمیلی سلامت و ... بود. بنابراین با عنایت به مشکلات موجود در نظام سلامت  و از آنجائیکه اغلب مشکلات یا مسائل نظام سلامت کمی پیچیده هستند ضمن توجه به  توزیع عادلانه خدمات بهداشتی درمانی و نیروی انسانی که بعضا از مهم ترین راهکارهای برون ­رفت از این چالش می باشد که باید توسط سیاست­گذاران نظام سلامت مورد توجه قرارگیرد، کنار هم قرار دادن ائتلافی از گروه‌ها و افراد می‌تواند راهبرد مؤثری برای تغییر برنامه‌ها و سیاست‌ها باشد که برای حل مشکل یا دستیابی به اهداف کلان نظام سلامت مورد نیاز است.

ائتلاف/مشارکت اجتماعی در واقع گروهی از افراد ویا سازمان ها با منافع مشترک هستند که توافق می کنند با یکدیگر در جهت یک هدف مشترک کار کنند. این هدف می تواند به اندازه دریافت بودجه برای یک مداخله خاص محدود باشد، یا به اندازه تلاش برای بهبود دائمی کیفیت کلی زندگی  و سلامت برای اکثر افراد جامعه باشد. به همین ترتیب، بسته به گستردگی موضوع، افراد و سازمان‌های درگیر ممکن است از یک حوزه محدود باشند یا ممکن است شامل نمایندگان تقریباً هر بخش از جامعه، باشد.

ائتلاف ها ممکن است انجمن های بدون ساختار مشخص و نظام مند باشند که در آن اعضا برای مدت کوتاهی برای رسیدن به یک هدف خاص کار می کنند و سپس منحل می شوند یا ممکن است به سازمان هایی تبدیل شوند که دارای ارگان های حاکم، مسئولیت های اجتماعی خاص، بودجه و ماندگاری هستند.

اهداف ائتلاف به اندازه خود ائتلاف ها متنوع است، اما اغلب ائتلاف های شکل گرفته در نظام سلامت، به دنبال تأثیرگذاری یا توسعه سیاست عمومی حول یک موضوع خاص، تغییر رفتار افراد(مثلاً کاهش مصرف سیگار یا مواد مخدر) ویا ساختن یک جامعه سالم است. این اصطلاح عموماً به سلامت از ابعاد گوناگون نگاه می کند که ممکن است نه تنها شامل خدمات پزشکی و پیشگیرانه یا سلامتی، عدالت اجتماعی و برابری و دسترسی به خدمات اولیه بهداشتی، بلکه موضوعاتی از قبیل محیط زیست، برنامه ریزی جامعه، مسکن، فقر، سوء تغذیه، مصرف مواد، آموزش، پیشگیری از خشونت، سلامت روان و سایر عوامل باشد و به سلامت اجتماعی و روانی افراد به طور جد رسیدگی نماید.

دلایل متعددی وجود دارد که چرا ایجاد یک ائتلاف ممکن است ایده و تفکر خوبی در جامعه باشد. به طور کلی، ائتلاف می تواند تمرکز را بر روی یک مشکل خاص متمرکز کند، وحدت  را در میان کسانی ایجاد کند که ممکن است با هم کار نکنند اما رویکرد جامعه نگری نسبت به مسائل نظام سلامت داشته باشند، به منظور توانمند سازی عناصر جامعه با رویکرد جامعه نگر، کنترل وضعیت آینده، رسیدگی به یک وضعیت اضطراری(پاندمی کرونا)، برای ارائه خدمات مؤثرتر و کارآمدتر، اجرای بهینه طرح ها و برنامه های ملی  و حذف هرگونه تلاش مضاعف غیرضروری، افزایش ارتباطات بین گروه ها و شکستن کلیشه ها، ایجاد تغییرات اجتماعی طولانی مدت و دائمی، احیای انرژی از دست رفته اعضای گروه هایی که سعی می کنند کارهای زیادی را به تنهایی انجام دهند، برنامه ریزی و راه اندازی ابتکارات در سطح جامعه در مورد موضوعات مختلف شکل می گیرند. نکته مهم در اینجا این است که بررسی کنیم آیا یک رویکرد یکپارچه، می تواند به نوعی خدمات موجود را افزایش دهد یا بهبود بخشد. تجمیع منابع تعدادی از سازمان ها و یا افراد با هم که ممکن است منابع لازم برای انجام کاری را داشته باشند اما هیچ یک از آنها به تنهایی نمی توانستند انجام دهند. به طور کلی، مردم و سازمان‌ها برای انجام این کار به ائتلاف‌ها می‌پیوندند کاری را که به تنهایی نمی‌توانند با هم انجام دهند. گرد هم آوردن گروه ها و افراد از بسیاری از بخش های جامعه می تواند اتحادهایی ایجاد کند که قبلاً ارتباط کمی با یکدیگر داشته اند. کار مشترک با هم برای رسیدن به اهداف مشترک می تواند به افراد کمک کند تا موانع و پیش فرض ها را از بین ببرند و یاد بگیرند که به یکدیگر اعتماد کنند.

یک ائتلاف می تواند به تقویت تلاش ها در مورد یک موضوع کمک کند. برای افرادی که بیش از حد طولانی در تنهایی کار کرده اند، اضافه کردن دست های دیگر به این کار می تواند منبع فوق العاده ای از انرژی و امید جدید باشد. اگر همه رویکردهای افراد درون ائتلاف به طور قابل توجهی متفاوت باشد و آنها با هم همکاری نداشته باشند، می تواند منجر به یک وضعیت آشفته شود که در آن اهداف به کندی پیش می رود. از سوی دیگر، اگر آنها بتوانند با هم کار کنند و بر روی یک روش مشترک برای مقابله با موضوع و اهداف مشترک توافق کنند، به احتمال زیاد پیشرفت خواهند کرد.

ائتلاف‌ها علاوه بر رسیدگی به مسائل فوری یا ترویج یا ارائه خدمات، می‌توانند برای متحد کردن تلاش‌ها پیرامون کمپین‌های بلندمدت در زمینه‌هایی مانند ترک سیگار، توسعه اقتصادی جامعه، یا حفظ محیط زیست عمل کنند.

یک ائتلاف اجتماعی واحد می تواند به طور مؤثرتری از تعدادی از گروه ها و افراد متفاوت که به تنهایی در یک منطقه کار می کنند دفاع کند. علاوه بر این، یک ائتلاف گسترده می‌تواند فشار سیاسی را از همه بخش‌های جامعه وارد کند و مقدار زیادی از قدرت سیاسی را در اختیار بگیرد.

معمولا تغییرات واقعی در طی یک دوره زمانی از طریق جلب اعتماد افراد، به اشتراک گذاشتن ایده ها و فراتر رفتن از پیش فرض های خود به مسائل واقعی و زیربنایی نیازهای جامعه، رخ می دهد. یک ائتلاف با ساختار همکاری بین گروه‌ها و افراد مختلف و تمرکز بر حل مشکل، می‌تواند روند تغییر در یک جامعه را تسهیل و گاهی تسریع بخشد.

چه زمانی باید یک ائتلاف ایجاد کنیم؟

اتفاقاتی که منجر به تشکیل ائتلاف می شود لزوماً نباید محلی باشد. هنگامی که اطلاعات جدید در دسترس قرار می گیرد شاید زمان مناسبی برای شکل گیری ائتلاف باشد. آخرین آمار بیکاری ممکن است نشان دهد که نرخ بیکاری جامعه به سرعت در حال افزایش است و انگیزه تشکیل ائتلافی برای مقابله با توسعه اقتصادی مثلا جهت کادر بهداشتی درمانی است. ممکن است به دنبال یک مطالعه جدید و انتشار داده های آن، تورم و رکود اقتصادی، نیاز به تغییر قوانین، تهدیدات درونی و برونی جامعه، نیاز به تغییر در باورها و فرهنگ اجتماعی یک ائتلاف بتواند  شکل بگیرد.

حتی اگر اعتماد کافی برای شروع یک ائتلاف وجود داشته باشد، آگاه باشید که نه تنها ممکن است، بلکه تقریباً اجتناب ناپذیر است که احساس بدی در بین برخی گروه ها یا افراد ایجاد شود. این یک واقعیت در هر جامعه ای است و ائتلاف احتمالا باید با آن روبرو شود. در بسیاری از موارد، کار با هم برای رسیدن به یک هدف مشترک می تواند کمک زیادی به تغییر نگرش و هموارسازی گذشته کند. اما در موارد دیگر، اصلاً تفاوتی ایجاد نمی کند و دشمنی های قدیمی ظاهر می شوند.

زمانی که رویدادهای دراماتیک یا ناراحت کننده در یک جامعه رخ می دهد(مانند خودکشی رزیدنت ها) می تواند باعث تشکیل ائتلافی شود تا نه تنها به مشکلات رزیدنت ها، بلکه به کل موضوع مشکلات  جامعه پزشکی مرتبط با آن رسیدگی کند.

یک ائتلاف تغییر اجتماعی باید توسط یک دیدگاه منسجم و مشترک حفظ شود. چنین دیدگاهی معمولاً بدون فرآیند گروهی امکان پذیر نیست که بتواند چشم انداز را بیان کند و به دیگران کمک کند تا آن را به عنوان یک هدف قابل دسترس ببینند.

آیا ائتلاف در واقع بهترین پاسخ به این موضوع است؟ با فرض اینکه نه در تعریف موضوع و نه بی اعتمادی مشکلی وجود نداشته باشد، هنوز هم اکثر مردم ائتلاف را موثرترین راه برای رسیدگی به وضعیت نمی بینند (و ممکن است حق با آنها باشد). قبل از شروع یک ائتلاف باید به برخی از سؤالات پاسخ مثبت داده شود:

آیا اگر همه طرف‌های ذیربط با هم کار کنند، می‌توان به این موضوع پرداخت و آیا ائتلاف به تحقق این هدف کمک می‌کند؟

آیا یک ائتلاف احتمال شناسایی و رسیدگی به همه عوامل مؤثر بر موضوع  مد نظر را افزایش می دهد؟

آیا ائتلاف باعث افزایش انسجام، قدرت و اثربخشی واکنش جامعه به این موضوع خواهد شد؟

اگر جامعه در حال حاضر تعدادی ائتلاف دارد، آیا تشکیل ائتلاف دیگری بهترین پاسخ به این موضوع است؟

به طور کلی، هر چه تعداد اعضای هر ائتلافی گسترده تر باشد، بهتر است، اما افراد و گروه های خاصی وجود دارند که نمایندگی آنها در یک ائتلاف کاملاً ضروری است شامل سهامداران(بیماران خاص، ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی، رهبران متفکر جامعه، سیاست گذاران، رسانه ها و...)

هر دلیلی که باشد، ائتلاف‌ها تنها زمانی می‌توانند شکل بگیرند که در قالب اعتماد متقابل و نیاز درک شده تشکیل شوند. ائتلاف باید همه ذینفعان را در بر گیرد، کسانی که تحت تأثیر کار ائتلاف و موضوعی که به آن پرداخته می شود  و همچنین رهبران فکری جامعه، سیاست گذاران و اعضای جامعه به طور کلی.

شروع یک ائتلاف، بهتر است با یک گروه اصلی آغاز شود و  به سمت بیرون کار شود، اعضای ضروری و همچنین عضویت عمومی‌تر از جامعه و سایر سازمان‌های مرتبط با محیط پیرامون را جذب کند. برگزاری اولین جلسه ائتلاف باید هیجان انگیز باشد به طوری که در آن دستاوردهای واقعی وجود داشته باشد و یا کار ائتلاف به حرکت درآید، به راه اندازی موفقیت آمیز سازمان و ... کمک کند.

حوزه هایی که باید در هر ائتلافی  مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:

• تعریف مورد توافق از موضوع یا مشکلی که ائتلاف به آن پرداخته است
• ایجاد چشم انداز و بیانیه ماموریت
• توسعه یک برنامه عملیاتی و استراتژیک قابل اجرا
• طراحی ساختاری مشخص برای ائتلاف
• تامین  کادر حرفه ای
• منابع و سایر عوامل مورد نیاز

در نهایت، باید همچنان به برخی از قوانین کلی برای تشکیل و اداره ائتلاف توجه کنید:

با همه آزادانه ارتباط برقرار کنید.

فراگیر و مشارکتی باشید

برای ایجاد موفقیت، اهداف قابل دسترس تعیین کنید

جلسات خلاقانه برگزار کنید

در مورد کاری که می توان انجام داد واقع بین باشید، بیش از آنچه می توانید انجام دهید، قول ندهید و همیشه به وعده های خود عمل کنید.

تنوع  در گروه را بشناسید و از آن استفاده کنید.

لذا یک ائتلاف می تواند نیروی قدرتمندی برای تغییرات مثبت در یک جامعه باشد. اگر بتوانید تیمی را تشکیل دهید که ساختار مند بود و با تلاطم های سیاسی دستخوش تغییرات نگرشی نشده و به مسائلی که در نظر گرفته شده بود رسیدگی کند، بخش عمده ای از کار جامعه سازی را انجام داده اید. ائتلاف دائمی سرانجام موجب ذوب اجزای تشکیل‌دهنده ائتلاف در درون واحدی کلی­تر می­شود.

به هر حال ما در حال حاضر، نیازمند بازنگری در برخی شیوه‌ها، روش‌ها و راه‌های سیاست ورزی در نظام سلامت هستیم. بازیگران خرد و کلان نظام سلامت در ایران، باید با نگاهی به عملکرد گذشته خود، از مسیر رفته بازگردند و شیوه‌های تازه‌ای را در سیاست ورزی خود در پیش بگیرند. یک گونه از شیوه‌های جدید سیاست ورزی که می‌تواند پیش روی ما باشد، اینکه سیاست، حاصل جمع برداری توان و کشاکش همه بازیگران است یا به عبارتی سیاست در سلامت یعنی مدیریت تعارض منافع میان بخش‌های متنوع و متکثر جامعه و قدرت. بی شک قهرمانان سیاسی سلامت، آنانی نیستند که خواهان حذف سایر بازیگران و محدودکردن آنان باشند، بلکه قهرمانان کسانی هستند که می‌توانند با دیگر بازیگران دور یک میز بنشینند، چانه بزنند، مذاکره کنند و در نهایت با تمام تفاوت های موجود، به یک سازش دست یابند. بیاییم از ایده‌های گذشته دست شسته و به شیوه‌های نوین و راهی نو روی آوریم. باشد که چنین گردد.