در حال حاضر بزرگترین خطر محیطی برای مرگ زودرس، هوای آلوده است، بطوریکه بر اساس اعلام وزارت بهداشت، مرگهای منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق بیش از ۸۷ درصد در یکسال اخیر افزایش یافته است.
به گزارش خبرگزاری سلامت، آلودگی هوا زمانی اتفاق میافتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر از قبیل گازها، ذرات و زیست مولکولها وارد اتمسفر کره زمین شود و این آلودگی مخلوطی از ذرات معلق و گازهایی است که غلظت آن به محدوده مضر برای انسان رسیده است و باعث افزایش بیماریها در انسان و همچنین گرمایش زمین میشود.
سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوا را بزرگترین خطر بهداشت محیطی نامیده است و در سال ۲۰۱۲، ۷ میلیون نفر بر اثر استنشاق هوای آلوده و ابتلا به بیماریهای ناشی از آن به خصوص ریوی و تنفسی جان خود را از دست دادند.
مطالعات کشوری نیز نشان می دهد که زندگی در یک شهر آلوده در مقایسه با زندگی در شهری با هوای پاک باعث افزایش ۱۶ درصدی مرگ و میر، افزایش ۲۷ درصدی مرگ و میر ناشی از بیماری های قلب و عروق و افزایش ۲۸ درصدی مرگ و میر ناشی از سرطان ریه می شود.
با توجه به اینکه بحث آلودگی هوا و بیماریهای مرتبط با آن موضوع جدیدی نیست و بارها کارشناسان بهداشتی نیز به بروز مرگ های زودرس با تنفس هوای آلوده هشدار می دهند، هنوز راهکارهای اساسی با این معضل بزرگ جهانی اندیشیده نشده و افراد باید به خود مراقبتی پرداخته و نسبت به تاثیرات مخرب آلاینده های هوا هوشیار بوده و اقدامات پیشگیرانه را مورد توجه قرار دهند.
عباس شاهسونی عضو هیئت علمی گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این زمینه گفت: سالانه بیش از ۲۰ هزار تن از ساکنان ۲۷ استان کشور بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند.
وی اظهار داشت: با توجه به اینکه در فصل سرما بیشتر شاهد هوای آلودگی بویژه در کلانشهرهای تهران، مشهد، اصفهان و اهواز هستیم، وزارت بهداشت با هدف ارتقای سطح سلامت جامعه با کنترل آلاینده های هوا و جلوگیری از بروز بیماری های مرتبط، کمیته اضطرار تشکیل می دهد و وقتی شاخص آلاینده ها در حدی که برای سلامت مردم خطرناک باشد، اقدام به اعلام شرایط اضطرار می کند.
شاهسونی ادامه داد: خس خس سینه، سرفه، خشکی دهان و محدودیت در فعالیت ها از شایع ترین علائم بالینی بیماری های تنفسی ناشی از آلودگی هوا هستند، افزایش مرگ و میر ناشی از سرطان ریه و بیماری قلبی که آلاینده های هوا در بروز آنها تاثیر گذار هستند، از دلایل اصلی کاهش امید به زندگی است.
وی تصریح کرد: خس خس سینه، سرفه، خشکی دهان و محدودیت در فعالیت ها از شایع ترین علائم بالینی بیماری های تنفسی ناشی از آلودگی هوا هستند، افزایش مرگ و میر ناشی از سرطان ریه و بیماری قلبی از دلایل اصلی کاهش امید به زندگی استوی تصریح کرد: وقتی در هوای آلوده تنفس می کنید، ذرات و سایر آلاینده ها به ریه ها نفوذ کرده و و آن ها را ملتهب می کنند. این امر منجر به بیماری های تنفسی مانند برونشیت مزمن، سرطان ریه، آسم، خس خس سینه، سرفه و تنگی نفس می شود.
عضو هیئت علمی گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان این که ذرات آلاینده قابل تنفس ممکن است باعث بیماری، بستری شدن در بیمارستان و مرگ زودرس شود، گفت: مرگ زودرس ناشی از تنفس این ذرات میتواند تا یک تا دو ماه پس از مواجهه رخ دهد.
شاهسونی با اشاره به اینکه وجود گرد و غبار در هوا میتواند پیامدهای قابل توجهی برای سلامت انسان به همراه داشته باشد، اظهار کرد: یکی از عوامل مهمی که میزان این خطر را مشخص میکند، اندازه ذرات گرد و غبار است.
وی افرود: ذرات معلق بیشتر از 10 میکرون امکان ورود به سیستم تنفسی را ندارند اما ذرات کمتر از 2.5 میکرون بخش تحتانی سیستم تنفسی را درگیر میکنند. اندازه ذرات گرد و غبار تابستانی معمولاً بالاتر از 10 میکرون است. ذرات قابل استنشاق، کوچکتر از 10 میکرومتر هستند که بیشتر در بینی، دهان و دستگاه تنفسی فوقانی باقی میمانند، بنابراین میتوانند با اختلالات تنفسی مانند آسم، ذاتالریه، رینیت آلرژیک (التهاب مخاط بینی) و سیلیکوزیس (یک بیماری ریوی که بر اثر استنشاق زیاد غبارهای سیلیس ایجاد میشود) همراه باشند.
شاهسونی ادامه داد: ذرات بزرگتر از 10 میکرومتر قابل تنفس نیستند، به همین دلیل تنها میتوانند به بخشهای خارجی بدن آسیب بزنند که عمدتاً باعث افزایش حساسیت به عفونت چشمی، تحریک پوست و چشم و ملتحمه میشود. با این حال، ذرات ریزتر ممکن است به دستگاه تنفسی تحتانی نفوذ کرده و وارد جریان خون شوند و بنابراین میتوانند بر تمام اندامهای داخلی تأثیر بگذارند و عامل ابتلا به نارساییهای قلبی - عروقی باشند.
دکترای تخصصی مهندسی بهداشت محیط بیان کرد: تنفس گرد و غبار ناشی از طوفان گرد و غبار میتواند باعث حمله آسم، واکنشهای ناشی از حساسیت، سخت شدن تنفس یا مشکل قلبی شود. هرچه یک فرد مدت طولانیتری در معرض گرد و غبار باشد، احتمال این که تحت تاثیر اثرات آن قرار بگیرد، بیشتر است. ذرات آلاینده قابل تنفس ممکن است باعث بیماری، بستری شدن در بیمارستان و مرگ زودرس شود. قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض آلودگی ذرات معلق میتواند منجر به مرگ شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان این که حداکثر غلظت ذرات میتواند از چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشد، گفت: مرگ زودرس ناشی از تنفس این ذرات میتواند از روزی که سطح ذرات بالا میرود تا یک تا دو ماه پس از آن رخ دهد. آلودگی ذرات همچنین اثرات مضر بسیاری دارد، تحقیقات نشان میدهد که افزایش کوتاه مدت غلظت ذرات میتواند منجر به عوارضی از جمله افزایش مرگ و میر در نوزادان، افزایش مراجعه به بیمارستان برای بیماریهای قلبی - عروقی، حملات قلبی و بیماری ایسکمیک قلبی، افزایش مراجعه به بیمارستان به علت بیماریهای مزمن انسداد ریوی (COPD) و افزایش بستری شدن به علت آسم در بین کودکان یا افزایش شدت حملات آسم در کودکان شود.
وی تأکید کرد: استفاده از تجهیزات محافظتی شخصی از جمله ماسک تنفسی در جایی که میزان مواجهه بسیار بالاست، مفید است. اولین توصیه بهداشتی در زمان طوفان گرد و غبار ماندن در فضای بسته است. اگر فردی به علت شرایط کاری خود ناچار است که به مدت زیاد در محیط بیرون بماند باید از ماسکهای تنفسی مناسب استفاده کند. طبق پروتکلهای جهانی بهترین ماسکها برای مقابله با ریزگردها در بزرگسالان ماسکهای N95 و FFP2 است.
نظر شما