مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با اشاره به تفاوت تالابهای خزری با سایر تالابهای مرکزی ایران، اظهار کرد: برخلاف تالابهای گاوخونی، پریشان و بختگان که به علت فرونشست زمین ورودی آب ندارند و قادر به نگهداری آب نیستند، تالابهای خزری آب دریافت کرده اما به علت اختلاف ارتفاع موجود بین تالاب و سطح تراز دریای خزر با سرعت تخلیه میکنند.
به گزارش خبرگزاری طبنا (گیلان): مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان، ضمن تأکید بر روند قطعی پسروی آب دریای خزر، اعلام کرد که این تغییرات اقلیمی، در کنار چالشهای ساختاری و قانونی، تالابهای استان را در مسیر خشکی و تغییر کاربریهای جبرانناپذیر قرار داده است.
فرهاد حسینی طایفه در تشریح این وضعیت، پسروی آب دریای خزر را یک موضوع قطعی دانست که اکنون در «دوره عدم قطعیت» به سر میبرد. وی با بیان اینکه دانشمندان روسی و انگلیسی نیز هیچ قطعیت مشخصی برای ادامه یا بازگشت این روند ندارند، دلایل اصلی این پسروی را افزایش دو درجهای دمای هوا، روند تبخیر و کاهش آبهای ورودی (مانند رودخانه ولگا) عنوان کرد.
لزوم سازگاری به جای تصمیمات مقطعی
مدیرکل محیط زیست گیلان راهکار مقابله با این پدیده را «سازگاری» دانست و هشدار داد که باید از تصمیمات مقطعی بر اساس وضعیت سطح آب پرهیز کرد؛ به این معنی که در زمان پسروی، اراضی ساحلی نباید مورد ویلاسازی قرار گیرند و هنگام پیشروی آب نیز، تعریف حریمها بر اساس تراز بالای آب صورت نگیرد.
وی همچنین با اشاره به تفاوت تالابهای خزری با تالابهای مرکزی ایران (مانند گاوخونی و بختگان) توضیح داد: تالابهای خزری اگرچه آب دریافت میکنند، اما به دلیل اختلاف ارتفاع با سطح تراز دریا، سرعت تخلیه آب در آنها بالا است که این موضوع آسیبپذیری آنها را افزایش میدهد.
موجشکنهای انزلی و تسریع تغییرات اکولوژیک
حسینی طایفه در ادامه، موجشکنهای بندر انزلی را عامل مهمی در تغییر رژیم آبی تالاب بینالمللی انزلی معرفی کرد. او تأکید کرد: «تالاب انزلی پیش از احداث این موجشکن و حوضچه آرامش، از ورودی آب ناشی از کولاک و جریانهای دریایی بهرهمند میشد، اما اکنون بازوهای موجشکن، تبادلات آبی طبیعی را مختل کرده است.»
وی با بیان اینکه بسیاری از پروژههای توسعهای مانند هتلسازیها در دوره پیشروی آب دریا انجام شدهاند، گفت: این تصمیمات که متولیان مشخصی دارند، اکنون منجر به وضعیتی شده که بسیاری از هتلها دیگر «ساحلی» نیستند.
تالاب در خطر تبدیل به جنگل
مدیرکل محیط زیست گیلان هشدار داد که تالابهای استان به دلایلی چون کاهش سطح تراز آب، برداشتهای بیرویه و تغییرات اقلیمی در مسیر خشکی قرار گرفتهاند. یکی از جدیترین پیامدهای این وضعیت، آتشسوزیهای مکرر در بستر تالابها و نیزارها (مانند انزلی و بوجاق در دو سال اخیر) است.
وی با اشاره به تغییرات اکولوژیک افزود: تالاب انزلی تحت تأثیر پسروی سریع آب دریا، در حال طی کردن یک فرآیند طولانیمدت اکولوژیک با سرعت بالاست؛ رشد چشمگیر نهالهای خودروی توسکا و صنوبر در بستر تالاب، نشان میدهد که این عرصه ارزشمند در آستانه تبدیل شدن به جنگل قرار دارد.
مشکلات ساختاری: نظارت محیط زیست و تأخیر در احکام قضایی
مدیرکل محیط زیست گیلان در بخش پایانی صحبتهای خود، به چالشهای اجرایی پرداخت و تأکید کرد که محیط زیست تنها «ناظر و مطالبهگر» است و نباید تنها متولی پاسخگویی به آسیبهای وارده به محیط زیست باشد.
حسینی طایفه، طولانی بودن روند رسیدگی به پروندهها در مراجع حقوقی و قضایی را مهمترین فرصت برای متخلفان دانست. وی در این باره گفت: «از زمان اجرای تخلف تا اعمال قانون، زمان زیادی میگذرد و این فرصت را به متخلف میدهد که پیش از صدور حکم نهایی، تخلف را تکرار کند.»
وی با ذکر مثالی تصریح کرد: در پرونده جاده غیرمجاز شفت (منطقه حفاظتشده گشت رودخان سیاهمزگی)، متخلفان در فاصله وقوع اولین تخلف تا کنون که پرونده هنوز به حکم نهایی نرسیده، دو بار دیگر اقدام به تکرار تخلف کردهاند.
آتشسوزیهای عمدی با هدف تصرف
حسینی طایفه همچنین تأکید کرد که بسیاری از آتشسوزیهای عمدی در استان با هدف «تصرف اراضی» انجام میشود. وی افزود: «طبیعت توان ترمیم و خودپالایی دارد، اما انسان فرصت بازگشت را از آن میگیرد؛ پس از حریق، زمین شخم زده و نهالکاری میشود و با ادعای کاربری کشاورزی، عرصه را از منابع طبیعی خارج میکنند.»
مدیرکل محیط زیست گیلان در انتها، مقابله با پسروی آب خزر را در حوزه فراملی نیازمند دیپلماسی منطقهای دانست و همکاری با کشورهای حاشیه خزر (مانند الگوبرداری از کمربند سبز ترکمنستان) را برای مدیریت پیامدها ضروری خواند.
نظر شما