خبرگزاری سلامت: سلنيوم يکي از مهم‌ترين آنتي‌اکسيدان‌هاي موجود در بدن است و جزو ريزمغذي‌هاست که بدن به مقدار بسيار کم به آن نياز دارد. نياز روزانه هر فرد به اين ماده معدني 50 ميکروگرم است.
علت اهميت آنتي‌اکسيدان‌ها چيست؟
همه ما در طول روز در تماس با راديکال‌هاي آزاد هستيم مثل تماس با دود اگزوز اتومبيل‌ها، چاقي و... اگر اين راديکال‌هاي آزاد خنثي نشود ما به طرف استرس اکسيداتيو مي‌رويم. وجود آنتي‌اکسيدان‌هايي مثل ويتامينE، C و سلينوم خنثي‌کننده راديکال‌هاي آزاد هستند. سلنيوم سرب، آرسنيک، کادميوم را که فلزات سنگين هستند از بدن دفع مي‌کند. فلزات سنگين از طرق مختلفي به بدن مي‌رسند ازجمله کودها و سموم دفع آفات.
کارکردهاي سلنيوم کدام است؟
نياز به سلنيوم از دوران جنيني شروع مي‌شود و تا سالمندي ادامه مي‌يابد. اين عنصر در تکامل قلب و ريه جنين نقش دارد و ما بايد ذخيره سلنيوم داشته باشيم. در غير اين صورت نوزاد با کمبود آن روبه‌رو مي‌شود. از ديگر کارکردهاي سلنيوم تاثير بر عملکرد طبيعي غدد تيروئيد است. در کنار يد، کمبود سلنيوم هم باعث کم کاري تيروئيد مي‌شود. اين عنصر در ايمني سلولي و همورال نيز نقش دارد و کمبود آن با بروز انواع سرطان‌ها، ديابت، آرتريت روماتوئيد و ناباروري در مردان همراه است. از بيماري‌هاي مغز و اعصاب که با کمبود سلنيوم مرتبط است مي‌توانيم به اوتيسم و آلزايمر اشاره کنيم.
چرا در ايران با کمبود سلنيوم روبه‌رو هستيم؟
چون سلنيوم از طريق خاک جذب گياه مي‌شود و خاک ما از نظر سلنيوم فقير است و به همين علت گياهي که در چنين خاک‌هايي رشد مي‌کند، سلنيوم را از طريق خاک جذب نمي‌کند. اگر دام و طيور از گياهي که سلنيوم دارند تغذيه شوند، سلنيوم گياه وارد شير، گوشت و تخم‌مرغ مي‌شود.
چه غذاهايي از منابع خوب سلنيوم به شمار مي‌روند؟
در گروه گوشت‌ها، ماهي سرشار از سلنيوم است. سير، پياز و کلم نيز از منابع غني سلنيوم هستند. البته اگر خاکي که اين سبزيجات در آن کشت مي‌شوند حاوي سلنيوم باشد. از ميوه‌ها، سيب و انگور تمايل دارند سلنيوم را از خاک جذب کنند. همچنين از حبوبات عدس حاوي سلنيوم است. شير مادر، گردو، پسته و بادام نيز سلنيوم دارند. زردچوبه و فلفل از منابع خوب سلنيوم به شمار مي‌روند. پس اگر بخواهيم دسته‌بندي کنيم منابع سلنيوم به ترتيب شامل ماهي، دانه‌ها و مغزها، غلات کامل و حبوبات است. البته دورريختن آب گوشت و مرغ باعث دور ريختن املاح موجود در آن ازجمله سلنيوم مي‌شود.
چه توصيه‌اي به خانم‌هاي باردار درباره مصرف ماهي و منابع حاوي سلنيوم داريد؟
توصيه مي‌شود اين افراد از منابع سلنيوم استفاده کنند. غذاهاي متنوع بخورند. مصرف سه وعده ماهي را در هفته لحاظ کنند. ماهي املاحي مانند آهن، يد، سلنيوم، اسيد چرب و امگا 3 را به بدن مي‌رساند. افرادي که قصد بارداري دارند، مصرف سه وعده ماهي در هفته را فراموش نکنند.
ماهي‌هاي پرورشي از نظر تغذيه‌اي چه فرقي با ماهي دريا دارند؟
اگر پرورش ماهي‌ها با نظارت انجام شده، غذاي سالمي به آنها داده و در مکمل‌هايشان از سلنيوم استفاده شود اين ماهي پرورشي با ماهي دريا از نظر سلنيوم فرقي ندارد.
براي افرادي که به ماهي حساسيت دارند، چه راهکاري پيشنهاد مي‌کنيد؟
اين افراد از مکمل امگا3 استفاده کنند البته با مشورت پزشک يا از گوشت ماکيان، لبنيات، آجيل‌ها، جوانه حبوبات، تخم مرغ، سيب، انگور و همچنين سير، پياز و کلم نيز مي‌توان بهره برد.
آيا منجمد شدن ماهي مشکل ايجاد مي‌کند؟
خير؛ اما اساس علم تغذيه به تازه‌خوري است. با انجماد از کيفيت پروتئين ماهي کاسته مي‌شود و سلنيوم هم در قسمت پروتئيني ماهي است و در نتيجه اگر ماهي تازه مصرف شود بهتر است.
آيا کمبود ريزمغذي‌ها ازجمله سلنيوم در آزمايش‌هاي معمولي مشخص مي‌شود؟
اندازه‌گيري ريزمغذي‌ها مثل سلنيوم جزو آزمايش‌هاي رايج نيست، اما در مراکز تحقيقاتي انجام مي‌شود.
دکتر منصور رضايي؛ متخصص تغذيه
نظر شما