قهرمان سازی و دراماتیک کردن خودکشی خطرناک است

• راهکارهای پیشگیری از خودکشی کدامند؟

بهبود اختلالات روحی و روانی، بهبود روابط خانوادگی،‌ دوری از مواد مخدر و مشروبات الکلی، درمان بیماری(بیماری‌های جسمی و روحی بدن را به حال خود رها نکنید)، دوری از استرس و اضطراب،‌ داشتن هدف و انگیزه،‌ مراجع به پزشک و روانشناس.

• نقش دیگری در کاهش خودکشی در اطرافیان چگونه است؟

بهترین راه برای پیشگیری از خودکشی شناخت علائم هشدار دهنده است. هرگونه صحبت یا رفتار مربوط به خودکشی را جدی بگیرید. زیرا این فقط یک علامت هشدار دهنده در مورد اینکه فرد به خودکشی فکر می‌کند نیست. بلکه یک فریاد کمک است.

• علائم مهم هشدار دهنده برای خودکشی چیست؟

ناامیدی ، صحبت در مورد خودکشی یا آسیب رساندن به خود، صحبت کردن یا نوشتن مطالب زیادی درباره مرگ یا مردن و جستجوی مواردی است که می‌تواند در یک اقدام به خودکشی استفاده شود، احساس بی‌ارزشی، احساس گناه، شرم و نفرت از خود یا احساس بارِ اضافی بودن. فرد دچار اختلال خلقی مانند افسردگی یا اختلال شخصیت دوقطبی ، فردی که از وابستگی به الکل رنج می برد، فردی که قبلا سابقه اقدام به خودکشی داشته ویا ابنکه سابقه خودکشی در خانواده داشته باشد، این علائم بسیار خطرناک است.

یک علامت هشدار دهنده و ظریف اما خطرناک ناامیدی است. مطالعات نشان داده است که ناامیدی یک عامل پیش بینی کننده برای خودکشی است. افرادی که احساس ناامیدی می کنند ممکن است در مورد احساسات “غیرقابل تحمل” صحبت کنند، آینده‌ای تاریک را پیش بینی کنند و اظهار کنند که هیچ دلخوشی ندارند.

• قهرمان سازی از افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند چه نقشی بر نوجوانان ایجاد میکند؟

شکوهمندسازی و پر و بال دادن و قهرمان‌سازی افرادی که خودکشی می‌کنند، اثرات فراوانی در گروه‌های جوانان و نوجوانان که سطح الگوپذیری و جامعه‌پذیری بیشتری دارند و بُعد هیجانی و عاطفی آن‌ها نسبت به سایر افراد جامعه بیشتر است، همراه است. متاسفانه زیاد پرداختن به خودکشی آن را ازحالت تابو خارج و به مقوله یادگیری تبدیل می‌کند . نوجوانی حساس‌ترین دوره زندگی هر انسان است که چالش‌های زیادی از جمله تغییرات روحی، روانی و جسمی را به همراه دارد. گاهی این تغییرات پیامدهای خطرناکی چون خودکشی را شامل می‌شود.

خودکشی در نوجوانان دلایل گسترده و پیچیده‌ای دارد. یکی از این دلایل، ناسازگاری اجتماعی است. برای مثال اگر فرد نوجوان نتواند جایگاه خودش را در جامعه بشناسد یا محل تحصیل یا زندگی‌اش تغییر کند، دچار آشفتگی و سردرگمی و کاهش اعتمادبه‌نفس می‌شود. این احساسات به مرور زمان به بحران‌های روحی/روانی تبدیل می‌شوند؛ در نتیجه باقهرمان سازی افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند احتمال بروز افکار و اقدام به خودکشی در نوجوانان افزایش می بابد. در این ارتباط انجمن علمی روان‌پزشکان ایران هشدار داد قهرمان سازی و دراماتیک کردن خودکشی خطرناک است خصوصا برای نوجوانان که درسن حساسی بسر می برند.

• آیا اخبارمنتشر شده پیرامون خودکشی سلبریتی‌ها درافزایش خودکشی نقش دارد؟

هنگامی‌که کسی در جامعه خودکشی می‌کند، بویژه اگر دارای محبوبیت و یا به نوعی سلبریتی باشد خواه ناخواه بر جامعه تاثیر می‌گذارد و یکی از اثراتش این است که سبب افزایش غم و تاثر اجتماعی می‌شود. وقتی فردی معروف ومشهور می‌شود، یعنی بخش زیادی ازافرادجامعه این فرد را می‌شناسند و دارای جذابیتی است که موجب انتخاب او به عنوان نماد و الگو درجامعه خصوصا بین جوانان ونوجوانان خواهد شد. یکی از مواردی که متاسفانه بسیار رایج شده است، رسانه‌ای شدن، بیان جزئیات کامل خودکشی و برگزاری مراسمات باشکوه برای سلبریتی‌ها است که می‌تواند بویژه در نوجوانان و جوانان که هویت آن‌ها هنوز شکل نگرفته، باعث افزایش خودکشی شود، زیرا خطر الگو قرار گرفتن برخی از این افراد معروف برای نوجوانان وجود دارد. اقدام به پرداختن جزییات خودکشی سلبریتی‌ها به نوعی تشویق کردن و اشاعه دادن آن در میان افراد است. البته عوامل بسیاری در هدایت افراد به سوی خودکشی تاثیرگذارند، اما گاه از خودکشی افرادی مشهور مانند سلبریتی‌ها می‌شنویم که بسیاری در آرزوی داشتن زندگی آن‌ها بودند. سلبریتی‌ها با وجود شهرت، پول و تمام چیزهای دیگری که در زندگی از آن‌ها برخوردارند در برابر خودکشی مصون نیستند، گاهی نیز به دلیل فشار روانی سنگینی که به آن‌ها وارد می‌شود، ناآگاهانه از مقدار زیادی مثلا آرام بخش استفاده می‌کنند که ممکن است حتی پشت آن اقدام، اصلا افکار خودکشی نباشد.از نظر دیدگاه جامعه شناسی، جامعه شناسان خودکشی را تجلی فیزیکی مرگ روانی فرد می‌دانند و ازآنجاکه انسان ابتدا به لحاظ روانی می‌میرد و سپس مرگ جسمی پدیدار می‌شود؛ قبل از مرگ جسمی نیز مرگ در جامعه، مرگ در فرهنگ و مرگ در اخلاق رخ‌داده است که انسانی دست به خودکشی می‌زند. به عنوان مثال پس از رسانه‌ای شدن خبر خودکشی مرحوم کیومرث پوراحمد شاهد انتشار جملاتی در فضای مجازی درباره مرگ خودخواسته بودیم. نباید فراموش کرد که خودکشی مسئله‌ای مسری و آموختنی است و قهرمان سازی از این مسائل با افزایش آمار شرایط را بدتر می‌کند.

• در پایان اگر نکته‌ای باقی مانده است؛ بفرمایید؟

این موضوع را هیچگاه فراموش نکنید که زنده بودن یک فرصت است، همیشه باید قدر لحظات خود را بدانید. هرگاه مشکلی بر سر راه زندگیتان پیش آید، باید با تدبیر و اندیشه آن را حل کنید. حل مشکلات تنها راهی است که می‌تواند از دامن زدن به آن جلوگیری کند.