یکی از مهم‌ترین ساختارهای دهان ما که اغلب چندان اهمیتی به آن نمی‌دهیم زبان است که می‌تواند نشان‌دهندهٔ بیماری‌هایی باشد.
زبان هرچند عضو خیلی بزرگی از بدن نیست؛ اما مسئولیت‌های مهمی دارد. بدون زبان چگونه می‌توانیم حرف بزنیم یا غذا بخوریم؟ زبان اگر دچار مشکل و عارضه‌ای شود بر توانایی تنفس و نحوهٔ دریافت مزه‌ها اثر می‌گذارد. گاهی ممکن است زبان دچار مشکلاتی شود که نتواند کارش را درست انجام دهد. مشکلات زبان انواع و اقسامی دارد و ناشی از عوامل متعددی است.
بدرنگی یا تغییر رنگ زبان، درد و تورم، زخم، سوزش و تغییرات قابل‌توجه در بافت زبان یا مزه‌ها چند علامت از بیماری‌های زبان هستند که در طیف برفک‌های دهانی که در نوزادان دیده می‌شوند تا لکوپلاکیا (ضایعات سفید دهانی) که می‌تواند علامتی از سرطان در بزرگسالان باشد قرار می‌گیرد.
برخی از مشکلات زبان نسبتاً معمول‌اند اما دیگر عوارض نادر هستند. برخی از آنها به‌راحتی درمان می‌شوند و برخی دیگر مداوای سختی دارند.
برفک دهان
برفک دهان یک عفونت قارچی دهان است که معمولاً نوزادان و کودکان به آن دچار می‌شوند؛ اما ممکن است در افراد بزرگسالی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نیز روی دهد، مثلاً کسانی که مبتلا به ویروس HIV هستند.
برفک دهان به‌صورت دانه‌های سفیدرنگ روی زبان و داخل لُپ دیده می‌شود که ممکن است شبیه پنیر باشند. این عارضه می‌تواند روی لثه‌ها، لوزه‌ها یا سقف دهان نیز ایجاد شود.
علائم شامل موارد زیر می‌شوند:
. کاهش حس چشایی
. قرمزی و حساسیت داخل و گوشه‌های دهان
. احساس چیزی شبیه پنبه در داخل دهان
داروهای ضدقارچ می‌توانند به درمان برفک دهان کمک کنند؛ اما حتماً پزشک باید این عارضه را تشخیص داده و درمان را تجویز کند.
شیار زبان یا زبان شیاردار باعث می‌شود ترک‌هایی روی زبان ایجاد شود یا چین و چروک‌هایی روی سطح زبان به وجود بیاید. این ترک‌ها می‌توانند کم‌عمق یا سطحی، چند تا و یا فقط یکی باشند. این عارضه در افراد سنین بالاتر شایع است و مردها بیش از زن‌ها به آن دچار می‌شوند. شیار زبان خطری ندارد و مُسری نیست
بیماری کاوازاکی
بیماری کاوازاکی که به آن سندرم کاوازاکی نیز می‌گویند یک عارضهٔ التهابی سیستمیک جدی و نادر است که معمولاً کودکان را درگیر کرده و اغلب با یک عفونت همراه است. وقتی این عارضه روی می‌دهد، سیستم ایمنی به رگ‌های خونی آسیب می‌زند. در نتیجه رگ‌های خونی باریک و ملتهب شده یا کاملاً بسته می‌شوند. در این عارضه زبان به رنگ قرمز درمی‌آید که به آن زبان توت‌فرنگی هم گفته می‌شود.
گاهی بیماری کاوازاکی دیوارهٔ عروق کرونری قلب را درگیر می‌کند، یعنی عروقی که اکسیژن و خون را برای قلب تأمین می‌کنند.
پیامدهای این عارضه عبارت‌اند از:
. التهاب قلب
. مشکلات دریچهٔ قلب
. آنوریسم
این بیماری معمولاً در بیمارستان درمان می‌شود.
گلوسیت رومبوئید میانی
این بیماری باعث می‌شود پوشش طبیعی زبان از بین برود. ته، وسط و نوک زبان دارای بافتی نرم و قرمز و مسطح است و ناحیه‌ای با برآمدگی‌های ریزی دارد که تقریباً ۲ تا ۳ سانتیمتر سطح دارند. این عارضه یک عفونت قارچی مزمن است.
تقریباً یک درصد از افراد دچار این بیماری می‌شوند که معمولاً مردان ۳۰ تا ۵۰ ساله‌اند. گلوسیت رومبوئید میانی علائمی ندارد یا علائم بسیار کم‌اند، بنابراین تشخیص این بیماری باید توسط پزشک داده شود و درمان مناسب تجویز گردد.
شیار زبان
شیار زبان یا زبان شیاردار باعث می‌شود ترک‌هایی روی زبان ایجاد شود یا چین و چروک‌هایی روی سطح زبان به وجود بیاید. این ترک‌ها می‌توانند کم‌عمق یا سطحی، چند تا و یا فقط یکی باشند. این عارضه در افراد سنین بالاتر شایع است و مردها بیش از زن‌ها به آن دچار می‌شوند. شیار زبان خطری ندارد و مُسری نیست.
التهاب زبان یا گلوسیت آتروفیک
این بیماری می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:
. یک آسیب
. یک واکنش آلرژیک
. بیماری‌ها
. آنمی
. سوءتغذیه
التهاب زبان می‌تواند در اثر کمبود ویتامین یا املاحی مانند آهن، فولیک‌اسید، زینک (روی) و ویتامین B12 نیز رخ دهد.
برخی از علامت‌های التهاب زبان:
. تورم، سوزش یا خارش در زبان
. تغییر رنگ زبان
. مشکل در بلعیدن
تشخیص درست این بیماری باید فقط توسط پزشک داده شود.
زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی روی نوک زبان و طرفین آن ظاهر می‌شود. وقتی فرد این عارضه را دارد، زبانش دارای قسمت‌هایی قرمز و صاف با اندازه‌هایی متفاوت می‌شود. گاهی ضایعه‌هایی به نام استوماتیت روی لپ‌ها، زیر زبان، روی لثه یا سقف دهان ظاهر می‌شوند.
هرچند علت این بیماری مشخص نیست؛ اما پزشکان عواملی را به آن مرتبط می‌دانند:
. آلرژی‌ها
. اختلالات هورمونی
. دیابت
. عوامل روحی و روانی
کارشناسان می‌گویند زبان جغرافیایی نوعی پسوریازیس دهانی است.
زبان مودار
بیماری زبان مودار معمولاً یک پوشش غیرمعمول روی سطح زبان ایجاد می‌کند. در واقع زبان مودار موقعی ایجاد می‌شود که پاپیلای فیلیفرم روی زبان آن‌طور که باید نمی‌ریزد. در عارضهٔ زبان مودار، پاپیلاهای فیلیفرم به‌جای اینکه از بین بروند، بزرگ‌تر می‌شوند. طول آنها ممکن است به ۱۸ میلیمتر هم برسد و هم‌زمان با رشد آنها شروع به جمع‌آوری سموم مانند باکتری‌ها و غذا می‌کنند.
ظاهر زبان مودار بسته به علت این عارضه متفاوت است. زبان ممکن است سبز، سفید، قهوه‌ای و یا صورتی به نظر برسد. اگر باکتری یا قارچ روی زبان وجود داشته باشد، زبان معمولاً تیره‌رنگ دیده می‌شود که به آن عارضه زبان سیاه مودار می‌گویند.
زبان مودار هرچند علامت مستقیمی ندارد؛ اما به‌طورکلی حس‌های زیر را ایجاد می‌کند:
. مزهٔ غیرعادی
. سوزش
. احساس قلقلک هنگام بلع
. بوی بد دهان
لوکوپلاکیا
لوکوپلاکیا معمولاً به دلیل زیاد سیگارکشیدن، جویدن تنباکو و مصرف الکل ایجاد می‌شود. لوکوپلاکیا به‌صورت ظاهرشدن لکه‌های سفید در داخل لپ‌ها، روی سطح زبان و زیر زبان خود را نشان می‌دهد.
لوکوپلاکیا دو نوع دارد:
. لوکوپلاکیای همگن: لکه‌های یکدست و سفید و نازکی روی زبان ظاهر می‌شوند که یکدست چروکیده یا لبه دارند.
. لوکوپلاکیای ناهمگن: لکه‌هایی با شکل‌های نامنظم که به‌صورت بالاآمده، مسطح و خال‌دار دیده می‌شوند.
لوکوپلاکیا می‌تواند نشانه‌ای از ایجاد سرطان زبان باشد. تشخیص سرطان بر مبنای سلول‌های غیرنرمال و شکل و سایز لکه‌ها صورت می‌گیرد. تنها راه تشخیص تفاوت لوکوپلاکیای سرطانی و غیرسرطانی با بیوپسی است.
سندرم سوزش زبان
سندرم سوزش زبان که به آن سوزش دهان نیز می‌گویند عارضه‌ای است که در آن سقف دهان و زبان احساس سوزش دارند. در این عارضه فرد احساس سوزش در زبان خود می‌کند و این درد و ناراحتی معمولاً ناگهان می‌آید و می‌رود. علامت اصلی سوزش دهان، احساس خشکی دهان است.
این عارضه معمولاً بر اساس علائم بالینی تشخیص داده می‌شود. اگر فرد دچار دیابت، کمبود ویتامین یا عفونت قارچی دهان نباشد، معمولاً سندرم سوزش زبان تشخیص داده می‌شود. کمبود ویتامین‌ها و املاح مانند آهن، ویتامین B12 یا فولیک‌اسید می‌توانند علائمی مشابه سندرم سوزش زبان ایجاد کنند.
ماکروگلوسیا
ماکروگلوسیا به بزرگ‌شدن غیرعادی زبان گفته می‌شود. علائم این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:
. اختلال در تکلم
. مشکل در خوردن
. خوروپف
. زخم شدن
. رشد غیرمعمول دندان‌ها و آرواره
اگر شخص آمیلوئیدوز اولیه، سندرم بک ویت ویدمن، کم‌کاری تیروئید مادرزادی یا سندرم داون داشته باشد، این عوارض می‌توانند با ماکروگلوسیا مرتبط باشند. درمان این عارضه بستگی به علت آن داشته و می‌تواند در طیف جراحی تا گفتاردرمانی قرار بگیرد. عمل جراحی به تکلم، جویدن و ظاهر فیزیکی فرد کمک خواهد کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر علامتی از هر بیماری دارید لازم است به پزشک مراجعه کنید. در بیماری‌های زبان مهم است که با متخصص گوش و حلق و بینی و دندانپزشک مشورت کنید. مشکلات مربوط به حلق ممکن است نسبتاً خوش‌خیم باشند؛ اما برخی از علت‌ها بسیار جدی بوده و نیاز به اقدام پزشکی فوری دارند. اگر علائمتان بیشتر از پنج شش روز طول کشید یا در تکلم، بلع و دیگر عملکردهای روزانه‌تان اختلالی ایجاد کرد حتماً به پزشک مراجعه کنید.
منبع:تبیان
نظر شما