مقابله با سبک زندگی غربی، نیازمند جهادی همه جانبه و هوشمندانه  

سبک زندگی ایرانی-اسلامی

به گزارش خبرگزاری سلامت(طبنا)‌زهرا نوری_ به‌طور کلّی به سبک‌های گوناگون زندگی همهٔ ایرانیان مسلمان سبک زندگی ایرانی_اسلامی گفته می‌شود.

از نگاه حاکمیّتِ جمهوری اسلامی ایران، گونه‌ای سبک زندگی است که برپایهٔ آمیختگی دو فرهنگ ایرانی و اسلامی باشد و در واقع، زیستن به خواستِ دیدگاهِ آنان از اسلام، زندگی و ایرانی‌بودن باشد؛ به‌طور ویژه فقه شیعه آن را تبیین می‌کند، از سوی سازمان تبلیغات اسلامی بیان می‌گردد و به‌طور گسترده در سخن سران سیاسی آن کشور و سیاستمداران فرهنگی مهم انگاشته می‌شود.

شکل‌گیری این سبک از دهه ۱۳۷۰ آغاز شد که برپایهٔ این باور است که «آموزه‌های دینی اسلام بیگانه با سبک زندگی نیست» و «هیچ موضوعی در زندگی وجود ندارد که در دین اسلام نکته و آموزه‌ای در مورد آن نداشته باشد.»
ویژگی‌های این سبک تنها از سوی رسانه‌ها و کتاب‌های حوزوی تعریف شده و بررسی آکادمیک نشده‌است.در ۱۳۹۳/۰۸/۱۷ به سازمان صدا و سیمای ایران مأموریتی از سوی رهبر معظم ایران، علی خامنه‌ای محول شد که آن «مأموریت خطیر هدایت و مدیریت فرهنگ و افکار عمومی جامعه به مثابهٔ دانشگاه عمومی، با تکیه بر فعالیت‌ها و برنامه‌های حرفه‌ای پیشرفته و عمیق رسانه‌ای، وظیفه گسترش دین و اخلاق و امید و آگاهی و ترویج سبک زندگی اسلامی- ایرانی در میان آحاد ملّت» تعریف شد.

چگونه زندگی کردن ما رابطه محکم و جدی با بسیاری از شئونات زندگی ما دارد و در واقع هویت فردی، خانوادگی و اجتماعی ما را نمایان می‌سازد. سبک زندگی شما همان روشی است که برای رسیدن به اهداف خود برمی‌گزینید و صد البته تابعی از هدف زندگی شما نیز هست.

آیا تاکنون روش زندگی خود را بررسی کرده و از خود پرسیده‌ایم ما چگونه و به چه روشی زندگی می‌کنیم. عده‌ای در وهله نخست شاید بگویند خوب به همان روش خانوادگی و پدر و مادرمان، برخی شاید بگویند نه سبک آنها سنتی بوده ما به روش جدید و مدرن زندگی می‌کنیم و برخی نیز ممکن است پاسخ دهند ما زندگی می‌کنیم وکاری هم به سبک آن نداریم. ولی مگر می‌شود با توجه به اهمیت سبک روش در قرون جدید به‌خصوص قرن ۲۱ میلادی بدون روش و سبک زندگی کرد، حتی آنها که معتقدند بدون روش و سبک زندگی می‌کنند اگر خوب به نحوه زندگی خود بنگرند، می‌بینند همان هم روشی است که برگزیده‌اند.

حال به عنوان یک ایرانی، مسلمان، شیعی در کشوری به نام جمهوری اسلامی ایران باید از خود بپرسیم؛ «چگونه زندگی می‌کنم؟» یا «باید زندگی کنم؟»

روی این کلمات به عنوان کلید واژه تأکید کنیم؛ زیرا سبک زندگی ما بسیار مرتبط است با این کلید واژه‌ها. ایرانی بودن، مسلمان بودن، شیعی بودن که ما به اختصار به هر کدام از این کلید واژه‌ها می‌پردازیم:

۱ـ سبک زندگی ایرانی ۲ـ سبک زندگی اسلامی

۱: سبک زندگی ایرانی: زندگی ایرانی به آداب، رسوم، فرهنگ و تمدنی بازمی‌گردد که پشتوانه تاریخی چند هزار ساله دارد و از تمدن‌های کهن جهان به حساب می‌آید که در آن چند شاخصه مهم و حائز اهمیت وجود دارد، مثلا ایرانی‌ها به شجاعت و جنگ‌آوری در نبرد، هوش، ذکاوت و زیرکی شهرت دارند.
آنچه از کتاب‌های تاریخی برمی‌آید گذشته از نگاه تحقیرآمیز استعمارگران خارجی، می‌توان مردم ایران را مهمان‌نواز، خونگرم و دارای صفات عالیه همچون راستگویی و بد شماردن دروغگویی دانست؛ چنان‌که هرودوت می‌گوید: پارسیان دروغگویی را بدترین عیب می‌دانستند، فرزندان خود را از دوران کودکی به ورزش‌هایی مانند دویدن، به کار بردن سلاح‌های گوناگون، سواری و ارابه‌رانی عادت می‌دادند. او بزرگ‌ترین صفات ایرانیان را مردانگی، رشادت و دلاوری می‌داند و در کتاب خود مکرر به آنها اشاره کرده است.

۲: سبک زندگی اسلامی: ما به عنوان یک مسلمان الگوی زندگی خود را از قرآن، سنت پیامبر و احادیث ائمه برمی‌گیریم؛ زندگی‌ای که بر پایه تقوا و عمل به فرامین و دستورات الهی و فهم واجبات دینی و ترک محرمات بنیان یافته است.

زندگی بر پایه عقاید و اصول دینی، آداب و رفتار اجتماعی ما را چنان تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که ادب اسلامی به عنوان یک ویژگی و برتری اخلاقی در جهان شناخته می‌شود؛ چنان‌که حسن خلق پیامبر گرامی اسلام موجب شد دین اسلام به گسترش و عمق سیاسی و جغرافیایی دست یابد. پس تقوا و نظم در امور براساس الگویی برگرفته از زندگی پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار علیهم السلام است؛ همان اصولی که مولای متقیان علی(ع) همواره مسلمانان را به آن توصیه می‌کرد: اوصیکم به تقوی‌الله و نظم ‌امرکم.

ما به عنوان یک ایرانی مسلمان می توانیم به یک الگو و سبک واحد ترکیبی دست یابیم و آن را سر لوحه زندگی خود با همان روش حیات خویش برشماریم به سبک ایرانی – اسلامی.

الگوهایی که مهم هستند ...

سبک زندگی مطلوب قرآن کریم همان حیات طیبه یا زندگی پاکیزه است. قرآن در سوره نحل آیه ۹۷ می‌فرماید: «مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ» هر کس از مرد و زن عمل شایسته کند و مؤمن باشد او را زندگی نیکو دهیم و پاداششان را بهتر از آنچه عمل می‏کرده‏اند می‏دهیم.اگر بدانیم که چطور زندگی می کنیم، خواهیم دانست که به کجا خواهیم رسید.

اگر می ‏خواهیم که زندگیِ دنیوی و اخروی با سعادتی نصیبِ همه ما شود، لازم است بدانیم که چطور زندگی می‏ کنیم و بر اساسِ کدامِ الگوها، معیارهای خودمان را به وجود می ‏آوریم. غفلت از سبک زندگی نبوی ما را به تبعیت از مؤلفه‌های زندگی غربی سوق می‌دهد. ما باید بازگشتی دوباره به سبک زندگی پیامبر اکرم(ص) داشته، اصول آن را استخراج کرده و آن را به شکل امروزی در آوریم و در حوزه فردی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، یک مدل و الگوی زیست مسلمانی ساخته و سعی کنیم تا جایی که می‌توانیم بر اساس آن زندگی کنیم.

مهم این است که این سبک زندگی به خوبی عرضه شود، انسان‌ها آگاه شوند و آگاهانه انتخاب کنند، همانطور که حضرت رسول اکرم(ص) با بعثت خود مدلی از زندگی را به مردم ارائه داد و به خوبی آن را ابلاغ کرد تا هر کسی که می‌خواهد آن را انتخاب کند. در سبک زندگی خدا باوری، مسائلی چون قناعت، عدم حرص، خیرخواهی برای دیگران و نوع دوستی را شامل می شود که می تواند در بسیاری از منافع اجتماعی و فردی تاثیرگذار باشد.

بنابراین باید سبک زندگی اسلامی - ایرانی را در جامعه ترویج داد و مردم را با مؤلفه های این نوع زندگی آشنا کرد.

دین یکی از موارد تاثیرگذار و ارزشمند در سبک زندگی بویژه سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی است و در هر جا شکل بگیرد می تواند به کمک فرهنگ و آداب و رسوم بیاید، بنابر این چه خوب است که عادت و شیوه‌های مرسوم در زندگی فردی و اجتماعی خود را با معیار سبک زندگی نبوی و ائمه اطهار علیهم السلام سنجش کنیم.

تقویت راه و روش سبک زندگی ایرانی-اسلامی در دستور کار نخبگان قرار گیرد

تقویت سبک زندگی ایرانی اسلامی در دنیای امروز این ضرورت را ایجاب می‌کند که راه و روش این زندگی در دستور کار نخبگان حوزه و دانشگاه قرار گیرد و با توصیفی از وضع موجود، ضعف ها و اشکالات برای پیدا شدن یک راهکارها، تبیین و در اولویت کاری قرار گیرد.

از آنجایی که فرهنگ غرب به خاطر ابزارهای ارتباطی و رفت و آمدهای فراوان به کشورها،در جزئیات زندگی ما نفوذ کرده و سبک زندگی ایرانی را در معرض آسیب قرار داده لذا چنانچه آسیب شناسی به موقع و دقیقی در این زمینه صورت نگیرد نخواهیم توانست به سبک زندگی اصیل اسلامی و ایرانی دست پیدا کنیم.

مشخص کردن نقاط آسیب پذیر توسط افراد خبره و نخبه در جامعه و بررسی اشکالات در قسمت‌هایی که مروج سبک زندگی غربی به صورت ناخواسته یا خواسته شده و آداب و سنت‌های رفتاری و تعاملات انسانی را هدف قرار داده این تأکید را به وجود می‌آورد که باید بر اساس فرمایش‌های مقام معظم رهبری چاره جویی در مورد رفتارهای کنونی متناسب با نشاط و استعداد جوانان شکل گیرد.

برنامه ریزی و برنامه سازی مراکز فرهنگی در سبک زندگی ایرانی اسلامی قرن ۲۱

اما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم در قرن ۲۱ و با تکنولوژی که به سمت جامعه آمده و فراگیر شده سبک زندگی انسان ایرانی مثل یک قرن گذشته باشد.اما مهم است که بدانیم در این تغییر و تحولات ناگزیر، آیا خط سیر و روند تعریف شده‌ای برای ما وجود دارد؟، یا این که جامعه و فرهنگ ایرانی که با مجموعه مسایلی که زندگی روزمره را رقم می‌زند به دست جریان پر شتاب و قدرتمندی سپرده شده که به شکل فرهنگ،خود را به ما القا کرده و ما را با خودش می‌برد؟

در این عرصه اگر قرار است ورود پیدا کنیم، باید همه مراکز فرهنگی با هماهنگی به برنامه ریزی و برنامه سازی بپردازند که در این میان عرصه سینما و تلویزیون بیشترین نقش را می‌تواند داشته باشد.

در این عرصه گرچه فیلم‌هایی ساخته شده اما کافی نیست‌، فیلم "یک حبه قند" را می‌توان یکی از آنها دانست و یا اگر به سال‌های گذشته بازگردیم سریال "پدر سالار" نیز در همین سبک می‌گنجد.

ر سانه‌های مکتوب و غیر مکتوب نیز وظایف خاص خود را دارند و در کنار آن نقش کتاب و آموزش در مدارس هم از دیگر مواردی است که می‌تواند به طور مستقیم بر روی فرزندان کشور تاثیر گذار باشد.
در هر صورت این اقدام نیازمند کار کارشناسی است و اگر قرار است مقطعی در این زمینه کاری صورت گیرد کاربردی نخواهد بود چون بر بازگشت به سبک زندگی خودمان باید زمان طولانی را صرف کنیم.

کشور ما باید با توجه خاص به دین مبین اسلام و به کار گرفتن دستورات نورانی آن بتواند یک شیوه و سبک خاصی را در زندگی داشته باشد و همین سبک بتواند خود مانعی در برابر سبک های انحرافی و غربی باشد.

البته دست یافتن به چنین امری نیازمند تلاش ها و مجاهداتی می باشد که ابتدا باید از سوی مسئولین و ایجاد راهکارها و زیرساخت ها و سپس از سوی مردم با همکاری با دولت بتوان به این امر دست یافت و بر مشکلات زندگی که ناشی از سبک زندگی غربی و نادرست می باشد دست یافته و بر اساس شیوه ای اسلامی ایرانی و بومی، بتوان تمدن نوین - اسلامی را که خود مایه الگوی دیگر کشورها باشد را ایجاد نمود.

در این راستا رهبر معظم انقلاب اسلامی ۱۸ سبک زندگی را بیان کرده اند که به مختصری از آن ها اشاره می‌کنیم.

۱۸ سبک زندگی از نظر مقام معظم رهبری در یک نگاه

سبک زندگی بخش حقیقی و اصلی تمدن است؛ مثل مسئله‌ی خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزی، تفریحات، مسئله‌ی خط، مسئله‌ی زبان، مسئله‌ی کسب و کار، رفتار ما در محل کار، رفتار ما در دانشگاه، رفتار ما در مدرسه، رفتار ما در فعالیت سیاسی، رفتار ما در ورزش، رفتار ما در رسانه‌ای که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، رفتار ما با همسر، رفتار ما با فرزند، رفتار ما با رئیس، رفتار ما با پلیس، رفتار ما با مأمور دولت، سفرهای ما، نظافت و طهارت ما، رفتار ما با دوست، رفتار ما با دشمن، رفتار ما با بیگانه؛ اینها آن بخشهای اصلی تمدن است، که متن زندگی انسان است.

۱- رفتار در خانواده:

روح محیط خانه عبارتست از خانواده، باید به این اهمیت داد باید در این تأمل و تدبر نمود. « بیانات رهبری در دیدار با جمعی از بانوان فرهیخته ی حوزوی و دانشگاهی ۹۱/۰۲/۱۲»

۲- تحصیل:

از لحاظ علمی خودتان را پیش ببرید شما می خواهید ستونی باشید که مدنیت ایران بر روی این ستوانها سر پا بایستد.« دیدار با جمعی از اعضای انجمن های اسلامی دانشجویان ۸۶/۰۲/۱۹»

۳- مصرف:

جنس داخلی که مصرف شد آن کننده ی کار ابتکاراتی دارد، این ابتکارات را روز به روز افزایش خواهد داد.«حرم رضوی ۹۳/۰۱/۰۱»

۴- کسب:

در هر نقطه که مشغول کاری هستید این کار، کشور شما را از بیگانگان بی نیاز و به آبادانی کشور کمک می کند.«دیدار با معلمان و کارگزاران۷۱/۰۲/۰۹»

۵- ازدواج:

من از این بیم دارم که نگاه بی تفاوت نسبت به مسئله ازدواج تبعات سختی را برای کشور به وجود بیاورد.« دیدار دانشجویان ۹۳/۰۵/۰۱»

۶- پوشش:

نه اینکه من بخواهم بگویم چادرنوع منحصر است، نه چادر بهترین نوع حجاب است یک نشانه ی ملی ماست.« دیدار اعضای شورای فرهنگی اجتماعی زنان ۷۰/۱۰/۰۴»

۷- تفریح:

شاید بهترین ساعات تفریح برای بنده در شبانه روز آن ساعاتی است که به کارهای علمی خودم می پردازم.« دیدار اساتید دانشگاهها ۸۱/۰۸/۲۲»

۸- سفر:

بعضی ها قبل از اینکه به سفر مکه بروند سوغاتی ها سفر را در اینجا می خرند کار خوبی است.« دیدار کارگزاران حج ۹۰/۰۷/۱۱»

۹- بهداشت:

لباس پیامبر وصله زده و کهنه بود اما تمیز بود این چیزهای به ظاهر کوچک در باطن بسیار موثر است.«نماز جمعه ۷۹/۰۲/۲۳»

۱۰- خوراک:

آیا غذا می خوریم تا جان بگیریم و راه بیفتیم و نانی گیر بیاوریم و دوباره بخوریم؟ این که چیز پوچی است.«دیدار فرماندهان نیروی زمینی و هوانیروز ۶۸/۱۲/۰۵»

۱۱- دخل:

بر ملتی که حساب دخل و خرج خود را دارد از تحریم ضرری وارد نمی شود.«خطبه های نماز عید فطر۸۶/۰۷/۲۱»

۱۲- دوستی:

این دست دوستی، پیوند عاطفی، ارتباط محبت آمیز میان برادران، میان دوستان، میان خواهران، میان آحاد ملت اسلامی خیرخواهی خیراندیشی را باید حفظ کرد.«بیانات در دیدار با جمعی از پاسداران ۷۶/۰۹/۱۲»

۱۳- کارجمعی:

اسلام گفته است:« واعتصمو بحبل الله جمیعا» یعنی حتی اعتصام به حبل الله هم باید دسته جمعی باشد.«دیدار جوانان خراسان شمالی ۹۱/۰۷/۲۳»

۱۴- معماری:

باید حفظ هویت و اصالت شهرها و پای بندی به معماری اسلامی و ایرانی و رعایت زیبایی و استحکام برجسته شود.«پیام به مناسبت آغاز به کار شوراها ۸۶/۰۲/۰۸»

۱۵- خودسازی:

اولین و مهمترین قدم خودسازی اینست که انسان به خود و به اخلاق و رفتار خود با نظر اعتقادی نگاه کند.«خطبه های نماز عید فطر ۸۰/۰۹/۲۵»

۱۶- رفتار در جامعه:

فرهنگ به عوان عامل اصلی در رفتارهای اجتماعی کشور، معلول عنه قرار گرفته و آن چنان که باید و شاید نیست.« دیدار اعضای شورای انقلاب فرهنگی ۸۷/۰۹/۲۳»

۱۷- رسانه:

افزایش مطبوعات، تنوع آن، کیفیت یافتن آن، و اگر خطایی دارد تصحیح آن جزو کارهای اساسی در این نظام است.« دیدار مدیران مطبوعات ۷۵/۰۲/۰۱۲»

۱۸- مناجات:

از امام پرسیدم کدام دعا را بیشتر از همه خوشتان می آید و دوست دارید؟ فرمودند دعای کمیل و مناجات شعبانیه.« دیدار با وزیر، مدیران و کارکنان وزارت اطلاعات ۸۳/۰۷/۱۳»

مقابله با سبک زندگی غربی، نیازمند جهادی همه جانبه و هوشمندانه

بنابراین اسلامی شدن سبک زندگی در حوزه های گوناگون فردی و اجتماعی یکی از آرمان های اصلی انقلاب اسلامی بوده که علی رغم تلاش ها انجام گرفته، جامعه فعلی ما به علت تاثیرپذیری از زندگی قبل از انقلاب اسلامی و از سوی دیگر به دلیل تهاجم فرهنگی بیگانگان، نتوانسته است، بین باورهای دینی و شیوه زندگی خود ارتباطی تنگاتنگی ایجاد کند ،مقام معظم رهبری با درک صحیح از این وضعیت نگران کننده،یکی از محور هایی را که در بیانیه گام دوم مورد اشاره قرار دادند مسئله سبک زندگی می باشد.

مقام معظم رهبری در این بیانیه درباره همه مقولات، توصیه‌ها و نکاتی را بیان کرده اند اما نسبت به سبک زندگی می‌فرمایند: «سخن لازم در این باره بسیار است. آن را به فرصتی دیگر وامی‌گذارم و به همین جمله اکتفا می‌کنم که تلاش غرب در ترویج سبک زندگی غربی در ایران، زیان‌های بی‌جبران اخلاقی و اقتصادی و دینی و سیاسی به کشور و ملت ما زده است. مقابله با آن جهادی همه‌جانبه و هوشمندانه می‌طلبد که باز جشم امید در آن به شما جوان‌هاست.»

چند نکته در این جمله وجود دارد:

اول اینکه حضرت آقا پیش از این به مقوله سبک زندگی پرداخته بودند. به خصوص از سال ۹۱ که به طور جدی این مقوله را با ریز عناوین و جزئیات مطرح کردند. در عین حال در این بیانیه فرمودند در آینده بیشتر سخن خواهیم گفت.

دوم، تذکر مهم ایشان است که سبک زندگی غربی، زیان‌هایی جبران‌ناپذیر به کشور و ملت ما زده است. یعنی برخی از زیان‌ها و آسیب‌ها غیر قابل جبران است؛ هزینه‌ها و فرصت‌هایی که از دست رفته، حداقل آسیب‌هاست.

و نکته سوم تعبیر«جهاد همه‌جانبه و هوشمندانه» است که نسبت به موارد قبلی چنین کلمه‌ای به کار نبرده بودند. البته در این بیانیه حدود بیست مرتبه کلمه «جهاد» به کار رفته و اساساً روح این بیانیه، جهادی است. اما نسبت به سبک زندگی تصریح می‌کنند که برای مقابله با سبک زندگی غرب، اولاً، نیازمند جهادی همه جانبه هستیم. همه جانبه یعنی در همه ابعاد فردی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی و... و ثانیاً، این جهاد همه جانبه باید هوشمندانه هم باشد؛ یعنی بسیار حساب‌شده، عالمانه و محققانه و بدون عجله و به دور از شعار و احساسات محض.